کاهش واکه‌ای فرایندی است که همواره در گفتار سریع محاوره‌ای، در هجاهای بدون تکیه صورت می‌گیرد و طی آن واکه‌های بدون تکیه تغییر یافته و به واکه‌های دیگر گرایش می‌یابند. کاهش واکه‌ای در زبان فارسی در برخی موارد عبارت است ازگرایش واکه‌ها به سوی واکه‌های دیگر که در هجاهای بدون تکیه و گفتار سریع محاوره‌ای روی میدهد، به این نوع کاهش، کاهش واکه‌ای آوایی گویند. نوع دیگری از کاهش، تغییر و دگرگونی واکه‌ها در هجاهای بدون تکیه است که به دلیل افزوده شدن وند یا وندهایی صورت می‌گیرد که سبب جذب تکیه از هجای حامل واکه به سمت وند شده و درنتیجه واکه در هجای ضعیف و بدون تکیه قرار گرفته و به واکۀ دیگری تغییر می‌یابد. این نوع کاهش را کاهش واکه‌ای واجی مینامند. در این مقاله کاهش واکه‌ای آوایی با توجه به نظریات کراسوایت (2000) و هریس (2005) بررسی شده است. در زبان فارسی واکه‌های پایدار در هجاهای بدون تکیه تغییر چندانی نمییابند، در حالی که واکه‌های ناپایدار به ویژه واکه‌های /e/ و /a/ در چنین هجاهایی به نسبت بسیار زیادی به یکدیگر و به واکه‌های پایدار گرایش می‌یابند. از این رو کاهش واکه‌ای در فارسی از یک رویکرد تلفیقی (hybrid) تبعیت میکند.
The study of vowel reduction in Persian spontaneous speech
نویسندگان [English]
Sh Sh. Sang Tajan1؛ M. Bijankhan2
1Ph.D condidate in linguistics, University of Tehran
2Associate Professor, University of Tehran
چکیده [English]
Vowel reduction that occurs in spontaneous speech is a process in which unstable vowels undergo qualitative changes in unstressed syllables. This process may be either due to the effect of the addition of one or more affixes to the stem that attracts the stress, or the result of the tendencies of vowels towards each other without being affected by affixation. We call the first process, phonemic vowel reduction and the second one, phonetic vowel reduction. Sonority-driven approach of Crosswhite (2000) and, centripetal and centrifugal approaches of Harris (2005) serve as the theoretical frameworks for our analysis of vowel reduction in the colloquial Persian. Acoustic analysis of our data lead us to conclude that Persian vowel reduction obeys a hybrid approach because the unstable vowels /a,e,o/ change not only into one another but also into the stable vowels /ɑ, u, i /.
بی‌جن‌خان، محمود. (1384)، واج‌شناسی نظریه بهینگی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
پی.سیکوف، ل.س. (1960)، لهجۀ تهرانی، ترجمۀ محسن شجاعی، 1380، تهران :نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ثمره، یداله. (1364)، آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حق شناس، علی محمد. (1376)، آواشناسی. تهران. انتشارات آگاه.
طبیب زاده، امید. (1386)، "کشش در دستگاه مصوتی زبان فارسی"، مجموعه مقالات هفتمین همایش زبانشناسی ایران، جلد اول:440 -418
کلباسی، ایران.(1380)، ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کلباسی، ایران.(1380)، "فارسی گفتاری و نوشتاری"، فرهنگ ویژۀ زبانشناسی 38-37 ، بهار- تابستان 1380، 68-49.
مدرسی‌قوامی، گلناز. (1388)، "الگوهای هماهنگی واکه‌ای و هم تولیدی واکه به واکه در زبان فارسی"، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، اولین هم اندیشی آواشناسی و واج‌شناسی، در دست چاپ در مجلۀ زبان و زبانشناسی- انجمن زبان شناسی ایران.
مشکوة الدینی، مهدی. (1374)، ساخت آوایی زبان، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
ناتل‌خانلری، پرویز. (1386)، چاپ هفتم. وزن شعر فارسی تهران، انتشارات توس.
Boresma, Paul & David Weenink, (2010). Praat: doing phonetics by computer, version 5.1.27, praat manual. http://www.fon.hum.uva.nl/praat.
Crosswhite, C. (1999) Vowel Reduction in Optimality Theory. New York: Routledge.
Crosswhite,C. (2000) “Contrast – Enhancing Vowel Reduction in Bantu tone language”: An OT Analysis of Shimakonde, University of Rochester.
Crosswhite, C. (2000) “Sonority-Driven Reduction”. Presented at BLS 26.
Harris, J. (2005) “Vowel Reduction as Information Loss”. Department of phonetics and linguistics, University College London.
Hayward, K. (2000) Experimental phonetics, Longman Linguistics Library, England.
Hodge, C. T.(1957) “Some Aspects of Persian Style”. Language: 33 (3), Part 1: 355-369.
Kenstowicz, M. (1994) Phonology in Generative Grammar. Cambridge: Blackwell Publishers, LTD.
Ladefoged, P. & I. Maddieson. (1990) “Vowels of the World’s Languages” Journal of Phonetics 18 : 93-122.
Lazard, G. (1992) Gammar of Contemporary Persian. Mazda publishers.
Lindblom, B. (1963) “Spectrographic Study of Vowel Reduction”. The Journal of the Acoustical Society of America, 35: (11), 1773-1781.
Rohany Rahbar, E. (2009) “On contrasts in the Persian vowel system”, University of Toronto. Toronto Working Papers in Linguistics (TWPL), V. 31:1-17.
ابتدای صفحه