معنا شناسی
شیرین پورابراهیم
چکیده
این مقاله به بررسی رابطة میان ایدئولوژی سیاسی در گفتمان رسانه‌ای و مجاز مفهومی در سرخط روزنامه‌های ایران می‌پردازد. در این پژوهش، با اتخاذ دیدگاه تحلیل انتقادی مجاز (ژانگ، 2014)، به تحلیل انتقادی شناختی مجاز در سرخط‌های انتخاباتی روزنامه‌های ایران پرداخته می‌شود، تا مشخص شود کدام مجاز‌های مفهومی در سرخط روزنامه‌های ایران ...
بیشتر
این مقاله به بررسی رابطة میان ایدئولوژی سیاسی در گفتمان رسانه‌ای و مجاز مفهومی در سرخط روزنامه‌های ایران می‌پردازد. در این پژوهش، با اتخاذ دیدگاه تحلیل انتقادی مجاز (ژانگ، 2014)، به تحلیل انتقادی شناختی مجاز در سرخط‌های انتخاباتی روزنامه‌های ایران پرداخته می‌شود، تا مشخص شود کدام مجاز‌های مفهومی در سرخط روزنامه‌های ایران با موضوع انتخابات به کار رفته‌‌است و چگونه ایدئولوژی‌های سیاسی روزنامه‌های اصلاح‌طلب و اصولگرا، در انتخاب مجاز‌های مفهومی در سرخط خبرهای انتخاباتی تأثیرگذار است. داده‌های پژوهش از میان سرخط‌های خبری انتخاباتی 12 روزنامة اصولگرا و اصلاح طلب،(تعداد=289 شماره) در بازه زمانی نیمة فروردین تا نیمة خرداد 1396 به مدت 2 ماه، به صورت در دسترس جمع‌آوری و مجازها بر اساس اصول نظریة مجاز مفهومی شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد که هر دو نوع مجاز کل به جای جزء (3 نوع)و جزء به جای کل (2 نوع) به ترتیب با نقش‌های برجسته‌سازی و گسترش، مورد استفاده قرار گرفته‌است. نتایج مؤید این است ایدئولوژی بر چگونگی شکل‌گیری مجاز تأثیرگذار است و مجازها ابزاری برای بازتولید ایدئولوژی در رسانه هستند. بدین‌ترتیب، مطالعة مجاز مفهومی، در کنار سایر سازوکارهای شناختی، به تحقق اهداف مطالعات تحلیل گفتمان انتقادی کمک می‌کند.
مدینه کریمی بروجنی؛ مرتضی قائمی؛ شیرین پورابراهیم
چکیده
طرحوارههای تصویری از مفاهیم مهم و زیرساختی مطرح در پژوهشهای معنی‌شناسان شناختی است که در شکل گیری استعارههای مفهومی نقش به سزایی دارند. از مهم‌ترین طرحوارههای تصویری، طرحوارة نیرو است که نخستین بار جانسون (1987) بر نقش آن در مفهوم‌سازی رخدادها تأکید نمود. این طرحواره که از تجربة تعامل ما با جهان بیرون نشأت می‌گیرد، ابزاری ...
بیشتر
طرحوارههای تصویری از مفاهیم مهم و زیرساختی مطرح در پژوهشهای معنی‌شناسان شناختی است که در شکل گیری استعارههای مفهومی نقش به سزایی دارند. از مهم‌ترین طرحوارههای تصویری، طرحوارة نیرو است که نخستین بار جانسون (1987) بر نقش آن در مفهوم‌سازی رخدادها تأکید نمود. این طرحواره که از تجربة تعامل ما با جهان بیرون نشأت می‌گیرد، ابزاری پایه برای درک بسیاری از مفاهیم ذهنی است. زبان دین بهویژه قرآن حاوی استعارههای زیادی است که برخی از آنها با طرحوارۀ نیرو ساماندهی می‌شوند. لذا جستار حاضر در صدد است با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی پاسخگوی این پرسش باشد که طرحوارة نیرو به عنوان بخشی از طرحوارههای مطرح در نظریة شناختی، تا چه حد میتواند مدل مناسبی برای مطالعة استعارههای قرآن بویژه استعارههای اخلاق باشد و عملکرد حالات هفتگانة نیرو در مفهوم‌سازی و درک مفاهیم اخلاقی قرآن چگونه است؟ بدین منظور، داده‌های این پژوهش که از میان کل استعارههای قرآن استخراج شد، مورد بررسی قرار گرفت و انواع طرحوارة تصویری آن بر اساس طبقهبندیهای موجود در نظریه بررسی گردید. نتایج این بررسی حاکی از آن است که در زیر ساخت استعارههای موجود حالات هفتگانة نیرو مشاهده می‌شود که الگوی بسیار مناسبی برای بررسی این استعارههای قرآنی میباشد. نمونههای فراوانی از هنجارها و ناهنجاریهای اخلاقی در قرآن از طریق استعارههای حاوی طرحوارههای اجبار، مانع، رفع مانع، تغییر مسیر و یا انحراف، نیروی متقابل، جذب و کشش و توانایی قابل درک و شناخت هستند.
شیرین پورابراهیم
چکیده
هدف مقالۀ حاضر پرداختن به بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتورهای سیاسی بر اساس دو رویکرد معنی‌شناسی شناختی و تحلیل انتقادی کلام است. در این تحقیق، از میان کاریکاتورهای سیاسی ایران در سال‌های 1391 و 1392، با موضوع جنگ‌افروزی آمریکا، شش کاریکاتور انتخاب و به دو گروه تصویری و کلامی- تصویری تقسیم شدند. این کاریکاتور‌ها بر اساس نظریة استعارة ...
بیشتر
هدف مقالۀ حاضر پرداختن به بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتورهای سیاسی بر اساس دو رویکرد معنی‌شناسی شناختی و تحلیل انتقادی کلام است. در این تحقیق، از میان کاریکاتورهای سیاسی ایران در سال‌های 1391 و 1392، با موضوع جنگ‌افروزی آمریکا، شش کاریکاتور انتخاب و به دو گروه تصویری و کلامی- تصویری تقسیم شدند. این کاریکاتور‌ها بر اساس نظریة استعارة چندنمودی فورسِویل، و نقش استعاره‌ها در تحلیل انتقادی کلام موسُلف (2012) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت تا مشخص شود الف) چگونه استعارههای ایدئولوژی در دو نمود کلام و تصویر نمایش داده می‌شوند و ب) چگونه استعارههای مفهومی میتوانند به عنوان ابزاری مطلوب در جهت رسیدن به اهداف ایدئولوژیکی پیام کاریکاتورهای سیاسی به کار گرفته شوند. نتایج این تحقیق نشان داد که درکاریکاتورهای سیاسی موجود مفاهیم آزادی، صلح، امنیت و سلامت به صورت جنگ مفهوم‌سازی شده‌است. در گروه نخست که حاوی استعارههای تک نمودی (تصویری) بود نمادهای صلح و آزادی در تصاویر به کار رفته و از طریق دو تکنیک تلفیق مفاهیم مبدأ و مقصد و پرکردن غیرمنتظرة بخشی از یک طرحواره، رابطة بین مبدأ و مقصد در ذهن خواننده شکل می‌گیرد و در گروه کاریکاتورهای کلامی-تصویری همین روابط به اضافة نقش تثبیتی نوشتار بادکنکی به نگاشت میان مفاهیم مبدأ و مفهوم مقصد (جنگ) کمک می‌کند. در تمام کاریکاتورهای مذکور همانطور که موسلف ادعا می‌کند، کاربرد استعاره (و برخی سازوکارهای شناختی دیگر) نقش مهمی در ایجاد طنز سیاسی مورد نظر هنرمند، و نمایش یا انتقال روابط ایدئولوژیکی سیاسی مورد نظر کارتونیست ایفا می‌کند.
شیرین پورابراهیم
دوره 6، شماره 11 ، پاییز و زمستان 1393، ، صفحه 19-35
چکیده
این مقاله به بررسی استعارههای کلامی –تصویری درچند پوستر مناسبتی زبان فارسی بر اساس مدل تحلیلی استعارههای چندوجهی فورسِویل (1994 و 2006) می‌پردازد. هرچند مطالعه نشانه‌شناختی و نشانه‌شناختی اجتماعی وجوه غیرکلامی پیام به ترتیب از بارت و کرس و ون لئوون شروع شد، اما در چارچوب معنی‌شناسی شناختی، نخستین بار، محققانی چون فورسویل (1994) به ...
بیشتر
این مقاله به بررسی استعارههای کلامی –تصویری درچند پوستر مناسبتی زبان فارسی بر اساس مدل تحلیلی استعارههای چندوجهی فورسِویل (1994 و 2006) می‌پردازد. هرچند مطالعه نشانه‌شناختی و نشانه‌شناختی اجتماعی وجوه غیرکلامی پیام به ترتیب از بارت و کرس و ون لئوون شروع شد، اما در چارچوب معنی‌شناسی شناختی، نخستین بار، محققانی چون فورسویل (1994) به بررسی وجوه غیرزبانی استعاره مفهومی مانند وجه بصری، تصویری و وجوه چندگانه پرداختند. تاکنون، در مورد استعارههای کلامی- تصویری در زبان‌های دیگر تحقیقات متعددی صورت گرفته است، حال آنکه در زبان فارسی از این منظر تحقیقات اندکی انجام شده است. در این تحقیق پنج مناسبت به طور هدفمند از میان هیجده دسته‌بندی مناسبتی موجود در پایگاه پوسترهای مناسبتی هفته، انتخاب و از میان 236 پوستر موجود، پنج پوستر، هر کدام برای یک مناسبت، انتخاب شد. با این بررسی در صدد آنیم که بدانیم استعارههای کلامی-تصویری چگونه در پوسترهای زبان فارسی ظاهر می‌شوند؟ چگونه تصویر و متن موجود در پوسترهای مناسبتی به صورت استعاره چندوجهی با هم در تعامل هستند؟ و نهایتاً اینکه، استعارههای کلامی-تصویری چه نقش کاربردشناختی در انتقال پیام پوسترها ایفا می‌کنند؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که پوسترهای برگزیده حاوی سازوکارهای شناختی استعاره، مجاز، نماد و طرحوارههای تصویری هستند. استعارههای کلامی-تصویری به صورت مکمل، ولی با درجات مختلف، کار انتقال مفاهیم مناسبتی را انجام می‌دهند. ارتباط مفاهیم حوزه‌های مبدأ و مقصد از طریق شباهت فیزیکی، پرکردن فضای خالی یک طرحواره به طور غیرمنتظره و نشانه‌گذاری همزمان صورت می‌گیرد. همچنین، این مطالعه نشان می‌دهد که در اکثر موارد استعارههای موجود در پوسترها نقش پیام‌رسانی را انجام می‌دهند. این نقش کاربردشناختی استعاره در دو وجه تصویری و کلامی صورت می‌گیرد، هر چند در وجه کلامی درجه بکارگیری نقش لنگری متن نوشتاری در پوسترها متفاوت است و نیز نمی توان این نقش را به وضوح مشخص کرد..
شیرین پورابراهیم؛ ارسلان گلفام؛ فردوس آقاگلزاده؛ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا
دوره 4، شماره 7 ، پاییز و زمستان 1391، ، صفحه 83-92
چکیده
هدف این مقاله بررسی مفهومسازیهای استعاریِ مبتنی بر وضعیت قرارگرفتن بدن انسان (ایستادن و نشستن) در زبان قرآن است. این تحقیق در چارچوب نظریة استعارة مفهومی انجام شده است. سؤال تحقیق این است که حالات وضعیتی ایستادن و نشستن، در مفهوم‌سازی چه معانی قرآنی به‌کار رفته‌اند؟ به عبارتی، قرآن برای کدام حوزه یا حوزه‌های مفهومی انتزاعی ...
بیشتر
هدف این مقاله بررسی مفهومسازیهای استعاریِ مبتنی بر وضعیت قرارگرفتن بدن انسان (ایستادن و نشستن) در زبان قرآن است. این تحقیق در چارچوب نظریة استعارة مفهومی انجام شده است. سؤال تحقیق این است که حالات وضعیتی ایستادن و نشستن، در مفهوم‌سازی چه معانی قرآنی به‌کار رفته‌اند؟ به عبارتی، قرآن برای کدام حوزه یا حوزه‌های مفهومی انتزاعی یا نسبتاً انتزاعی از ویژگیهای حوزة مبدأ ایستادن و نشستن استفاده کرده است و با به کارگیری نظریة استعارة مفهومی چگونه میتوان این الگوبرداریها را تحلیل کرد؟ بررسی عبارات زبانی حاوی مفاهیم ایستادن و نشستن در زبان قرآن نشان می دهد که استعارههای ایستادن و نشستن برای مفهومسازیِ مفاهیم دینی به شکلی کاملاً منسجم به کار رفته اند. ضعف و کوتاهی در امور دینی مثل جهاد، با استفاده از مفهوم «نشستن» مفهوم‌سازی شده‌است و مقاومت در راه خدا، جهاد و نماز با مفهوم «ایستادن» انگیخته شده است. این نوع الگوبرداریها، حاصل همبستگیهای تجربی میان مفاهیم مبدأ و مقصد است ولی محتوای دینی قرآن بر انتخاب نوع مفاهیم مقصد تأثیرگذار است.
شیرین پورابراهیم؛ ارسلان گلفام؛ فردوس آقاگلزاده؛ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا
دوره 3، شماره 5 ، پاییز و زمستان 1390، ، صفحه 19-34
چکیده
این مقاله به بررسی معنی‌شناختی مفهوم انتزاعی و دینی «بصیرت» در زبان قرآن، در چارچوب نظریه شناختی استعاره پرداخته است و در پی یافتن پاسخ برای این پرسش‌هاست که اولاً « بصیرت» در زبان قرآن به مدد چه ساز و کارهای شناختی، مفهوم‌سازی می‌شود؟ دیگر آنکه، ساز و کارهای شناختی شناسایی‌شده چگونه با یکدیگر ارتباط دارند؟ ...
بیشتر
این مقاله به بررسی معنی‌شناختی مفهوم انتزاعی و دینی «بصیرت» در زبان قرآن، در چارچوب نظریه شناختی استعاره پرداخته است و در پی یافتن پاسخ برای این پرسش‌هاست که اولاً « بصیرت» در زبان قرآن به مدد چه ساز و کارهای شناختی، مفهوم‌سازی می‌شود؟ دیگر آنکه، ساز و کارهای شناختی شناسایی‌شده چگونه با یکدیگر ارتباط دارند؟ و در نهایت آنکه مبانی تجربی و دینی چگونه با هم تلفیق می‌شوند؟ بررسی عبارات زبانی یا کانونهای استعاری «دیدن و شنیدن» نشان می‌دهد که قرآن برای مفهوم‌سازی بصیرت از سه شیوه استعاره مفهومی، مجاز مفهومی و طرحوارههای تصوری استفاده کرده است. در مفهوم‌سازی «بصیرت» از حوزه‌های حسی دیدن و شنیدن، شده است. مبانی استعاره‌ها و طرحوارههای مذکور، تجربه جسمانی انسان از اعضای چشم و گوش در جهانِ واقع است، اما محتوای دینی قرآن، بر نوع الگوبرداری از مبدأ به مقصد تأثیر میگذارد.
