Metaphor in the Headlines of Sport Newspapers in Iran: case study of Football metaphor

1. مقدمه

معناشناسی شناختی[1] در پی انتقادات وارده بر معناشناسی واقع‌گرا[2] شکل گرفت. ایدۀ اصلی در این نوع معناشناسی این است که معناها عبارت‌های ذهنی هستند و معنا به ساختار شناختی مربوط می‌شود نه به جهان بیرون یا جهان‌های ممکن. از نظر معناشناسان شناختی، انسان تجربه‌هایی را که از محیط اطراف خود کسب می‌کند در ذهن به صورت مفاهیم انبار می‌کند، این مفاهیم برای برقراری ارتباط با دیگران و از همه مهم‌تر برای تفکر مورد استفاده قرار می‌گیرند. شالودۀ تفکر معناشناسان شناختی این واقعیت است که دانش زبانی بخشی از شناخت عام آدمی است (گاردنفورز، 1984: 19).

مطالعۀ استعاره در دیدگاه‌های سنتی به زبان ادبی و شعر محدود بود اما با گستردگی مطالعات در حوزه علوم شناختی، مشخص گردید که استعاره نه ویژگی زبان ادبی که مشخصۀ تفکر بشر است. استعاره در کل زندگی و تجربۀ بشر جریان دارد و جزء جدانشدنی تجربه و تفکر آدمی است. یکی از نظرات برجسته در حوزۀ علوم‌شناختی، نظریۀ  استعارۀ  مفهومی[3]  است که در آن شاهد نگاشت[4] یک حوزۀ  مفهومی ملموس (مبدأ) بر حوزۀ مفهومی انتزاعی (مقصد) هستیم و بدین طریق و با استعارۀ  مفهومی قادریم حوزۀ  انتزاعی را به کمک حوزۀ  عینی درک کنیم.

زبان ورزش به عنوان یک پدیدۀ جاری در زندگی بشر، نقش‌مند است. وانل (1992) معتقد است زبان ورزشیِ متجلی در رسانه‌ها، موجب ایجاد یک سبک  مجزا در زبان رسانه شده است. زبان ورزش به سبب ارتباط تنگاتنگِ خیل عظیمی از افراد با این زبان، ویژگی‌های خاص خود را دارد. عناوین خبری نوشتاری روزنامه‌های ورزشی نیز به سبب مخاطب قابل توجه و ایجاد تاثیرگذاری و جذابیت هرچه بیشتر در کمترین زمان اهمیت قابل توجهی دارند.

عمدۀ دانش ما از جهان اطراف از طریق اخبار شکل می‌گیرد و بدین جهت اخبار نقشی اساسی در شکل‌گیری تفکر جمعی دارند (ون دایک، 1991). آن چیزی که استعاره را در بیان گزارش قدرتمند ساخته، توانایی آن در برجسته‌سازی عناصری از یک واقعیت است که دیگران سعی در کم­رنگ جلوه دادن آن دارند (لیکاف و جانسون، 1980).  عنوان خبری یا تیتر  بیان خبر به موجزترین شکل ممکن است.  عنوان خبری نقش‌های فراوانی دارد که از آن جمله می‌توان به ترغیب خوانندگان به خواندن خبر و تعیین وزن و اهمیت خبر اشاره‌کرد. اصلی‌ترین مشخصۀ  یک عنوان خبری خوب میزان هدایت خواننده یا کاربر به سوی خبر است و در این راه تیترنویس باید از فنون گوناگونی در جهت جذاب‌سازی تیتر بهره‌ ببرد و نگاه را به آن جلب‌کند. تیترنویس باید از ابزارهایی چون بازی معنایی استفاده‌کند، برای مثال در تیتر  بغض آسمان بر سر تهران ترکید شاهد بیان یک خبر با استفاده از بازی معنایی هستیم (شکرخواه، 1391: 105 ). بازی معنایی در ادبیات روزنامه‌نگاری همان بیان استعاری است که در مثال فوق با جان‌بخشی به آسمان، آسمان شروع به گریستن می‌کند و این همان الگوی استعاری آسمان انسان است می‌باشد.

در انجام پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا مشخص گردد که 1)  مطبوعات ورزشی ایران در بیان و توصیف ورزش فوتبال از چه الگوهای استعاری بهره می‌برند، 2) این استعاره‌ها به کدام‌یک از انواع استعاره‌های مدنظر لیکاف و جانسون (1980) و کووچش (2002) تعلق دارند.  علاوه بر این، بسامد هر کدام از مولفه‌های پژوهش شامل انواع استعاره‌ها و نیز حوزه‌های مبدأ و مقصد معین ‌می‌شوند.

بررسی استعاره‌های ورزشی مورد توجه متخصصان زیادی بوده است (بیرد، 1998؛ چارتریس بلک،  2004؛ کووچش،  2005؛ نوردین، 2008؛ سمینو، 2008 ). ما از آن رو با استعاره‌های ورزشی سروکار داریم که ورزش و اخبار   مربوط بدان بخشی از زندگی روزمرۀ ما و اخبار رسانه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. بیرد (1998) معتقد است مطالعۀ  استعاره‌های ورزشی نوشتاری از آن رو حایز اهمیت است که اصطلاحات و عبارات ورزشی، هم به لحاظ ریشه‌ای استعاری‌اند و هم این‌که ورزش می‌تواند به‌عنوان حوزۀ مبدأ استعاری قلمدادگردد. ورزش به عنوان مبنای قیاسیِ توصیف و تشریح تجربیات زندگی روزمره  به‌کار می‌رود؛  برای مثال، در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی، مدیر و سیاست‌مدار به عنوان مربی ورزشی قیاس می‌شوند (بیلینیا،  2009: 143).

کلر (2004: 3) معتقد است کاربرد زبان استعاری در رسانه‌های نوشتاری به جذابیت بالا، روشنی و سبکی مبتکرانه منجر می‌شود. وی معتقد است با کاربرد استعاره در گفتمان‌های ژورنالیستی، روزنامه‌نگاران می‌توانند برخی از مدل‌های ذهنی[5] خاص خود را در شناخت خوانندگان ایجاد یا تقویت کنند. استعاره‌ها به ما در درک مفاهیم مختلف ورزش فوتبال یاری می‌رسانند. مقالۀ حاضر به مطالعۀ  استعاره‌های مفهومی موجود در عناوین خبری روزنامه‌های ورزشی می‌پردازد و در این زمینه به صورت موردی، استعاره‌های مربوط به ورزش فوتبال را جستجو می‌کند. دلیل انتخاب ورزش فوتبال نیز گستردگی بیش از حد و علاقۀ عموم مردم ایران به این ورزش است.

2. پیشینۀ تحقیق

لواندوسکی (2012) براساس نظریۀ  استعارۀ  مفهومی در زمینه زبان فوتبال تحقیقی انجام داده و از دو پیکرۀ انگلیسی و لهستانی شامل متون نوشتاری، گزارش‌های زندۀ بازی‌ها، مصاحبه‌ها و غیره سودجسته و اشاره می‌کند که در فوتبال تنها استعارۀ  فوتبال به مثابه جنگ وجود ندارد و به استعاره‌های دیگری چون قدرت سلطنتی و جادوگری نیز اشاره می‌‌کند.

برگ (2011) در پژوهشی به بررسی استعارۀ " فوتبال جنگ است" پرداخته ‌است. وی در این مقاله که به بررسی موردی یک گزارش فوتبالی اختصاص دارد،  نشان می‌دهد که یک انتقال مفهومی[6]  قابل‌توجه بین دو حوزۀ  مبدأ و مقصد وجود دارد که نشان می‌دهد فوتبال جنگ است. وی بیان می‌کند که نگاشت استعاری برای ساختن صحنۀ جنگ در گزارش‌های فوتبال مشهود است. وی همچنین معتقد است که استراتژی فوتبال ، از طریق یک عمل درگیری فیزیکی به راحتی درک می‌شود.

کلت (2002) در مقاله‌ای با عنوان "فوتبال به مثابه جنگ، مربی به عنوان فرمانده" ، به بررسی قیاسی استعاره و تلویحات مدیریتی پرداخته‌است. وی می‌نویسد که اصطلاحات ورزشی از طریق استعاره و قیاس به منظور توصیف تجربیات زندگی روزمره به‌کار می‌رود. در این زمینه به نظر می‌رسد که قیاس ورزش و جنگ در فوتبال رایج‌تر باشد. وی به همین منظور با بررسی و تحلیل تصاویر و متون دو روزنامۀ  شهر ملبورن، قصد دارد تا این قواعد را نشان دهد و بیان می‌کند که مردم چگونه اصطلاحات ورزشی را در قالب استعارۀ  جنگ درک می‌کنند.

شریفی‌فر (1378) در مقاله‌ای به بررسی استعاره و نقش آن در زندگی و مشکلات احتمالی ترجمه استعار‌ه‌ها پرداخته ‌است. وی در بخش کوتاهی از مقالۀ خود، مثال‌هایی از زبان فوتبال ارائه کرده و این مثال‌ها را ناشی از تصور استعاری "فوتبال جنگ است" می‌داند و معتقد است از آنجایی‌که زبان فوتبال جزو زبان زندگی روزمره است به جاری بودن استعاره در زندگی واقف است.

تا بدین جا به بررسی کلی مطالعات صورت گرفته در حوزۀ  استعاره ورزشی پرداختیم اما باید گفت که تمرکز عمدۀ اکثر مطالعاتی از این دست، این است که تنها به بررسی یک مورد از نگاشت‌های استعاری در فوتبال توجه کرده‌اند و با مطالعه‌ای پیکره‌بنیاد که با آن طریق بتوان به کاربرد واقعی در زبان دست یافت، به‌دنبال جمع‌آوری سایر حوزه‌های نگاشتی نبوده‌اند. پژوهش حاضر در پی آن است که با بررسی یک دورۀ زمانی از انتشار مطبوعات برگزیدۀ ورزشی ایران، خبر ورزشی و پیروزی،  به بررسی نگاشت‌های استعاری در حوزۀ  عناوین خبری ورزش فوتبال بپردازد.

3. چارچوب نظری

بنابر گفتۀ ایوانز  و گرین (2006: 293)  بیش از دو هزار سال است که استعاره در حوزۀ  علم بلاغت مطالعه می‌شود. از آن نظر استعاره یکی از فنون بلاغی بود که بر پایۀ مقایسۀ بین دو پدیده استوار بود؛ اما برخلاف تشبیه این مقایسه با ادات تشبیه بیان نمی‌شد. صفوی (1387: 266) بیان می‌کند که در سنت اسلامی، عبدالقاهر جرجانی در زمینه استعاره، پژوهش‌های دقیقی را انجام داده است. جرجانی در اسرار البلاغه به این نکته اشاره می‌کند که در برقراری پیوند استعاره، رعایت شباهت ظاهری و ارتباط عقلی مهم است و استعاره برحسب همین تشابه پدید می‌آید.

لیکاف  و جانسون (1980: 37)  چنین اظهار می‌دارند که استعاره صرفاً  ابزاری زبانی برای اندیشه نیست بلکه راهی برای اندیشیدن درباره چیزهاست. آنها معتقدند درک ما از جهان واقعی، مستقیم و بلافصل نیست بلکه ادراکات ما بر مبنای تاثیرات محدود‌کنندۀ دانش بشر و زبان شکل می‌گیرد. لیکاف (1993: 208) معتقد است استعاره را می‌توان نگاشت از یک قلمروی مبدأ به یک قلمرو مقصد تعریف کرد. وی بیان می کند که دستگاه مفهومی ما که انتزاعی‌ترین مفاهیم را دربرمی‌گیرد به‌وسیله نظامی از استعاره‌ها ساخت‌مند می‌شود. به اعتقاد او بسیاری از بنیادی‌ترین مفاهیم در نظام‌های مفهومی ما، مثل زمان، کمیت، حالت، دگرگونی، کنش، علت، هدف و مانند آن، معمولاً به وسیلۀ استعاره‌ها درک می‌شوند. کووچش(2002: 4)  نیز معتقد است که استعاره‌های مفهومی، مفهومی انتزاعی‌تر را به عنوان مقصد و مفهوم عینی‌تر یا فیزیکی‌تر را به عنوان مبدأ به‌کار می‌گیرند.

ایوانز و گرین (2006: 213)  بر این عقیده‌اند که در زبان‌شناسی شناختی برخلاف دیدگاه سنتی که استعاره را اصطلاح‌هایی دارای معنای دلبخواهی می‌دانستند، این امکان وجود دارد که آن‌ها را نه دلبخواهی، بلکه انگیخته در نظر بگیریم. یعنی اصطلاحات به صورت خودکار و براساس قوانین زایا تولید می‌شوند و در عین حال با یک یا چند الگو در نظام مفهومی[7] انطباق دارند. تک‌سویگی[8] در استعاره از مهمترین مشاهدات نظریه­پردازان استعارۀ  مفهومی است. بدان معنا که استعاره حاصل نگاشت از حوزۀ مبدأ به حوزۀ مقصد است، نه برعکس. برای مثال، قلمرو عشق بوسیله قلمروی سفر مفهوم‌پردازی می‌شود ولی به‌طور قراردادی، سفر به‌وسیله عشق ساختاربندی نمی‌شود. حوزه‌هایی مانند بدن انسان، حیوانات، گیاهان، غذاها و قدرت اغلب به عنوان حوزۀ  مبدأ، و حوزه‌هایی مانند عواطف، اخلاقیات، اندیشه، روابط انسانی و زمان به عنوان حوزۀ  مقصد انتخاب می‌شوند. طبق اصل ثبات[9] نمی‌توان هر حوزه‌ای را به عنوان مبدأ و هر حوزه‌ای را به عنوان مقصد انتخاب کرد. برای مثال، لیکاف و ترنر (1989) مشاهده کردند که مفهوم مرگ به چند طریق شخصیت بخشی می‌شود. مرگ می‌تواند مخرب و ویران‌گر باشد ولی نمی‌تواند تدریس کند.

استعاره‌ها در زبان‌شناسی شناختی در سه دستۀ اصلی ساختاری[10]، هستی‌شناختی[11] و جهتی[12] تقسیم می‌شوند (لیکاف و جانسون، 2003 ؛ کووچش، 2002). اکنون به شرح هرکدام می‌پردازیم (کووچش، 1393: 62-65) و برای هرکدام با ذکر مثالی از حوزۀ ورزش فوتبال، بحث را ادامه می‌دهیم.

در استعارۀ  ساختاری، حوزۀ  مبدأ، دانش ساختار معرفتی نسبتاً پرمایه‌ای را برای حوزۀ  مقصد فراهم می‌کند. یعنی این کارکرد شناختی استعاره‌هاست که گوینده را قادر می‌سازد حوزۀ (الف) را با استفاده از حوزۀ ساختار مبدأ (ب) درک کنند. به مثال زیر دقت کنید:

1. ایران با خط حملۀ هلندی می‌جنگددر این مثال شاهد مفهوم‌سازی دو حوزۀ مبدأ جنگ و فوتبال به‌عنوان مقصد هستیم که گوینده را قادر می‌سازد تا حوزۀ فوتبال را با استفاده از حوزۀ جنگ درک کند.

استعارۀ هستی‌شناختی، ساختارِ شناختی به مراتب کمتری را برای مفاهیم مقصد فراهم می‌کند و مفاهیم انتزاعی با اموری کلی از قبیل شیء و مواد مفهوم‌پردازی می‌شوند.

 2. عبور تراکتور از آتش مثل یک قهرمان در این مثال، شاهد نوعی جاندارپنداری[13] هستیم که بارزترین نمونۀ استعاره هستی شناختی است. تراکتور به عنوان یک موجود جاندار فرض‌شده که می‌تواند همانند بشر از یک موقعیت عبور کند.

استعاره‌های جهتی از این واقعیت نشأت می‌گیرند که بیشتر استعاره‌ها با جهات اصلی مورد استفادۀ انسان‌ها مانند بالا-پایین، مرکزی- پیرامونی و نظیر آن سروکار دارند. در این مورد می‌توان به مثال زیر اشاره کرد:

3. پرسپولیس جلوتر از رقبا در این نمونه، جهت رو به جلو با ویژگی مثبتِ برنده شدن مفهوم­سازی شده است، حال آنکه می­توان با کاربرد جهت عقب، ویژگی منفی بازنده شدن را نیز نشان داد.

4. روش تحقیق

در انجام پژوهش حاضر که تحقیقی توصیفی- تحلیلی است از روش تحلیل محتوا استفاده‌شد. به این صورت که استعاره‌های رایج در عناوین خبری روزنامه‌های ورزشی خبر ورزشی و پیروزی را به روش شیوۀ تشخیص استعاره[14] (گروه پراگل جاز، 2007 ) برگزیدیم که شرح کارکرد این روش نیز به این صورت است که:

1. تمام متن یا کلام را بخوانید تا به درکی کلی از معنای آن برسید.

2. واحدهای واژگانی متن را مشخص کنید.

3. در مورد هر واحد واژگانی درون متن، معنای بافتی آن را پیدا کنید و نیز در مورد هر واحد واژگانی مشخص کنید که آیا در حال حاضر معنای پایه­ای­تری در سایر بافت­ها نسبت به بافتی که در آن بکار رفته دارد یا نه. اگر معنای رایج واحد واژگانی در سایر بافت­ها نسبت به بافت موجود پایه­ای­تر است ببینید آیا معنای بافتی با معنای پایه در تقابل است و آیا در مقایسه با آن قابل درک است یا خیر.

4. اگر این چنین است، پس واحد واژگانی مذکور استعاری است.

با توجه به انتشار تعداد زیادی روزنامۀ ورزشی، عملاً بررسی تمام روزنامه‌ها مشکل بود بدین سبب به صورت قرعه‌کشی روزنامه‌های مذکور انتخاب شدند. در انتخاب دورۀ زمانی تحلیل روزنامه‌ها نیز به صورت قرعه‌کشی از میان چند تاریخ (غیر از ایام تعطیلی لیگ برتر)، دورۀ زمانی مهر تا آذرماه 1393 را انتخاب‌کردیم. پس از جمع‌آوری پیکرۀ تحقیق به بررسی عبارات و عناوین استعاری پرداختیم و انواع استعاره‌ها را دسته‌بندی کردیم. در این مطالعه علاوه بر بررسی انواع استعاره‌ها، به بسامد و درصد هرکدام نیز توجه کرده‌ایم.

5. تجزیه و تحلیل داده‌ها

 داده‌های این پژوهش از دو روزنامۀ ورزشی خبر ورزشی و پیروزی جمع‌آوری شده است. باید گفت که این قلمروهای مشخص شده (که در زیر به‌آنها اشاره خواهد شد) تنها قلمرو حوزۀ استعاره ورزشی نیستند؛ چراکه داده‌های این پژوهش از دو روزنامه ورزشی جمع شده و سایر حوزه‌های اخبار ورزشی نظیر مصاحبه‌ها، گزارش­های زنده و .. را شامل نمی‌شود. بعد از جمع‌آوری داده‌ها، از مجموع 981 عبارت، تعداد 108 عبارت استعاری و تعداد 873 عبارت غیراستعاری بدست آمد که این تعداد استعاره به قلمروهای متفاوت متعلق هستند که در زیر به هرکدام از این قلمروها و بیان مثال‌هایی از آنها می‌پردازیم. همانگونه که ذکر آن رفت در پژوهش حاضر، استعاره­ها را به روش شیو­ۀ تشخیص استعاره (MIP) برگزیدیم. در زیر قلمروهای استعارۀ  ورزشی فوتبال (سه نمونه اول در بخش 3 آمده است) مشخص شده است:

1. فوتبال جنگ است.

4. جنگیدن برای سربلندی استقلال

5. ایران با خط حمله هلندی

6. لشکرکشی پرشورها به کرج

7. ارتش 55 هزار نفری تراکتور را در صدر نگه داشت

8. آژیر قرمز در اردوگاه آبی

9. کی‌روش در محاصره

10. بوی انتقام در مادرید

11. تونی درجه‌های ژنرال را کند

12. حمله به قهرمانی نیم فصل

محققان زیادی بر کاربرد استعاری "فوتبال به مثابه جنگ" و سایر نگاشت‌های استعاری صحه گذاشته‌اند (مک کی، 1991؛  تروجیلو، 1995؛ لواندوسکی 2012). همان‌گونه که از مثال‌های فوق برمی‌آید شاهد استفاده از استعاره‌ جنگ برای ورزش فوتبال و جنگجویان برای بازیکنان هستیم. یکی از مشخصات بارز زبان فوتبال برجستگی استعارۀ جنگ در آن است (بیرد، 1988 و کووچش، 2005). به عنوان مثال، در مثال (6) شاهد بسط استعاری قلمروی جنگ بر ورزش فوتبال هستیم به صورتی که تیم فوتبال استقلال را با استعاره اردوگاه آبی مفهوم‌سازی کرده است.

2. تیم فوتبال ماشین و دستگاه است.

13. ترمز پرسپولیس را کشیدند

14. آبی‌ها قبل از دربی به روغن‌سوزی افتادند

15. پیکان استقلال را نزدیک صدر جدول پیاده کرد

16. ژنرال لوکوموتیوران می‌شود

17. موتومبا موتور پیکان را روشن کرد

18. الاهلی زیر چرخ‌های تراکتور قدرتی

مثال‌های فوق به استعارۀ " تیم فوتبال ماشین است " اشاره دارند. تیم فوتبال به عنوان ماشین مفهوم‌سازی شده که فرض بر درست کار کردن آن است. حال وقتی ماشینی به روغن‌سوزی می افتد به معنای این است که ماشین خراب شده و نیاز به تعمیر دارد که می‌تواند به مفهوم ضعف و گسست یک تیم فوتبال اشاره کند یا وقتی یک فرد زیر چرخ‌های ماشینی قرار می‌گیرد در این مثال با جاندارپنداری تیم به شکست تیم الاهلی اشاره می‌کند.

3. استفاده از استعاره مربوط به پدیده‌های طبیعی مخرب

19. زلزله پرسپولیس در آسیا

20. سونامی در تیم ملی

21. ذوب‌آهن در گرداب سرخ

22. طوفان سرخ‌ها

23. پرسپولیس در باتلاق

در مثال‌های بالا با استفاده از عبارات زبانی استعاری پدیده‌های مخرب طبیعی به عباراتی از زبان فوتبال نظیر شکست (باتلاق و گرداب)، پیروزی (طوفان و زلزله) و تغییرات (سونامی) اشاره دارد.

4. استفاده از نام حیوانات

24. باغ وحش کی‌روش تیم فوتبال باغ وحش است. بازیکنان حیوانات وحشی هستند.

25. حمله یوزهای ایران به جام

26. جدال غول‌ها در بالای جدول

27. بازگشت عقاب به آشیانه

28. ایران در حال تبدیل شدن به غول آسیا

حوزۀ حیوانات حوزۀ  مبدأ بسیار پرکاربردی است به خصوص انسان‌ها که اغلب در قالب ویژگی‌های مفروض حیوانات درک می‌شوند. از همین روست که ما حیوان را برای انسان بکار می‌بریم (کووچش، 37:1393).

5. فوتبال جادوگری است.

29. انرژی‌درمانی جادوگر

30. طلسم لعنتی شکست

31. معجزۀ سرخ‌جامگان

 در زبان فوتبال از عبارات استعاری مربوط به جادو برای مفهوم‌سازی کنش‌ها در بازی فوتبال استفاده می‌شود. در این مثال‌ها، استعارۀ  جادوگر با توجه به قدرت خارق‌العاده‌اش در اشاره به بازیکن و طلسم در اشاره به جادوی شکست پیاپی می‌باشد.

6. فوتبال آزمون است.

32. یک گزینۀ دیگر برانکو هم رد شد

33. استقلال- پارسه پشت کنکورهای جام حذفی

34. کریمی بهترین گزینه سرمربیگری

در مثال‌های بالا با بسط فوتبال به عنوان یک امتحان و آزمون، شکست یک تیم به پشت کنکور ماندن و عدم موفقیت در امتحان مفهوم‌سازی شده است.

7. تیم برنده بالا، جلو و تیم بازنده پایین ، عقب

35. صعود به لیگ ستارگان

36. استقلال در اوج

37. سقوط پرسپولیس

38. سپاهان در سرازیری

39. پرسپولیس جلوتر از رقبا

جملات بالا همگی دارای استعاره‌های جهتی هستند. بنابر نظر لیکاف و جانسون (1980: 14) این نوع استعاره‌ها یک جهت‌بندی مکانی را ترسیم می‌کنند و به بالا و پایین و جلو و عقب بسط می‌دهند.

8. استفاده از عبارات زبانی سایر ورزش‌ها(مبدا)= فوتبال شطرنج است. فوتبال تیراندازی است.

40. کی‌روش با 4 تغییر امارات را مات کرد

41. اندازه 2 تیم مهره داریم

42. صدهزار نیرو برای مات کردن آبی‌ها

43. تیر کاپیتان به لاستیک پیکان

بازی‌ها و ورزش‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که برای اهداف استعاری به‌کار می‌روند (کووچش: همان). در مثال‌های بالا شاهد مفهوم‌سازی استعاری ورزش فوتبال با کمک عبارات زبانی مربوط به ورزش شطرنج و تیراندازی هستیم .

9. فوتبال نمایش است.

44. تکرار سناریوی دربی

10. تیم فوتبال قلعه/ دژ است.

45. چهار ستون قلعۀ آبی فرو ریخت

در مثال‌های 44 و 45 هم به ترتیب شاهد مفهوم‌سازی فوتبال به صورت نمایش و ساختمان هستیم. در مثال اول بازی‌کنان، بازیگران نمایش هستند. در مثال دوم نیز تیم فوتبال به صورت ساختمان مفهوم‌سازی شده که فروریختن ساختمان می‌تواند نشانۀ شکست یک تیم باشد. در جدول (1) نگاشت قلمروهای مربوط به عناوین خبری فوتبال آمده است.

جدول 1: نگاشت قلمروهای مربوط به عناوین خبری فوتبال

در جدول (2) به ارائه بسامدی هریک از مولفه‌های مورد نظر پژوهش می‌پردازیم.

جدول2: حوزه‌های مقصد در عناوین خبری ورزش فوتبال

در جدول (3)  فراوانی انواع استعاره در عناوین خبری ورزش فوتبال مشاهده می‌شود.

جدول3: انواع استعاره در عناوین خبری ورزش فوتبال

6. نتیجه‌گیری

در بررسی حاضر با مطالعه تعداد 108 مورد عبارات زبانی استعاری به بررسی انواع کلی استعاره‌های این پژوهش پرداختیم. در این میان انواع استعاره‌ها نیز بررسی شد. مشخص گردید که نگارندگان روزنامه‌های ورزشی به منظور ایجاد جذابیت و روان‌سازی متن از این عبارات استعاری بهره برده‌اند. در این بین کاربرد استعاره" فوتبال جنگ است" با میزان 52 درصد بیشترین سهم از استعاره‌های پژوهش را به خود اختصاص داده است. این مطلب همسو با نتایج مطالعۀ  (مک‌کی، 1991؛ تروجیلو، 1995؛ لواندوسکی، 2012) است. در مراتب بعدی استعاره‌های ماشین، پدیده‌های طبیعی، حیوانات، جادوگری، ورزش‌ها، آزمون، جهت، نمایش و ساختمان نیز به صورت استعاری بکار رفته‌اند که لواندوسکی (2012) نیز به برخی از آنها اشاره کرده است به گونه‌ای که می‌توان با انجام مطالعات رده‌شناختی در سایر زبان‌ها نیز به مبنای استعاری این عناوین دست یافت که طبیعتاً گامی در راستای کشف مبنای تفکر است. این استعاره‌ها در تقسیم‌بندی سه­گانه ساختاری، هستی­شناختی و جهتی قرار می‌‌گیرند که در این تحقیق میزان تعلق استعاره‌ها به نوع ساختاری با 51 درصد در بالاترین میزان تعلق و به ترتیب استعاره‌های هستی‌شناختی و سپس استعاره‌های جهتی قرار گرفتند. این موضوع خود می‌تواند نشان از این باشد که در این قلمروی استعاری ورزشی، حوزۀ مبدأ دانش ساختار معرفتی پرمایه‌ای را برای حوزۀ مقصد فراهم می‌کند.

استعاره­های مفهومی به منظور ساده‌سازی درک مفاهیم انتزاعی و پیچیده بکار می‌روند و درک مطالب را آسان‌تر می‌کنند (قاسم‌زاده، 1387 ). حال با توجه به نتایج تحلیل­های استعاره­های موجود در پیکرۀ مورد بررسی که در آن شاهد استفاده از استعاره در عناوین خبری هستیم، این سوال مطرح می­شود که ورزش فوتبال مفهومی انتزاعی نیست پس چه نیازی به استفاده از استعاره برای بیان آن مفاهیم عینی آن وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت: نویسندگان روزنامه‌های ورزشی به منظور همراه‌سازی عناوین خبری با بار عاطفی و احساسی بالا و جذب مخاطب از این ترفند بهره می‌برند تا میزان جذابیت موضوع و روان‌سازی متن را افزایش دهند و این کار را با استفاده از عناوین خبری و یا در طول گزارش ورزشی انجام می‌دهند.