نگاهی رده‌شناختی به پی‌بست‌های ضمیری در زبان تاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینای همدان

چکیده

  در این مقاله توزیع و نقش‌های مختلف پی‌بست‌های ضمیری در زبان تاتی، از ایرانی نو شمال غربی، بررسی شده است. ابتدا به صورت گذرا به سیر تاریخی این پی‌بست‌ها در فارسی باستان و فارسی میانه اشاره و نقش آنها در تاتی جنوبی بررسی شده است. جایگاه پی‌بست‌های ضمیری در فارسی باستان و میانه تا حدودی ثابت بوده است و آنها در جایگاه واکرناگل ظاهر می‌شده‌اند. واکرناگل (1892) دریافت که واژه‌بست‌ها در اغلب زبان‌های هندواروپایی در جایگاه دوم، یعنی پس از اولین واژه، در جمله ظاهر می‌شوند. این پی‌بست‌ها در تاتی جنوبی در نقش نشانه فاعل متعدی در زمان گذشته، نشانه مفعول مستقیم و نشانه نقش اضافی به کار می‌روند. ضمایر پی‌بستی در تاتی جنوبی در نقش نشانه فاعل متعدی در زمان گذشته در جایگاه واکرناگل ظاهر می‌شوند و از این حیث با فارسی میانه مشترکند. این پی‌بست‌ها در نقش نشانه مفعول در تاتی جنوبی از جایگاه واکرناگل خارج شده‌اند، ولی هنوز کاملاً به جایگاه پس از فعل نرفته‌اند و در جایگاه سازه قبل از فعل قرار می‌گیرند. از این حیث نسبت به فارسی میانه، این پی‌بست‌ها به سمت انتهای جمله حرکت کرده‌اند؛ هرچند هنوز به جایگاه انتهایی نرفته‌اند. مقایسه فارسی میانه، تاتی جنوبی و فارسی جدید نشان می‌دهد پدیده کشش به سمت راست در زبان‌های ایرانی نیز وجود دارد.        

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A typological study of pronominal clitics in Tati

نویسنده [English]

  • M. Rasekh Mahand
Bu-Ali Sina University
چکیده [English]

In Old and Middle Persian, pronominal clitics appear in Wackernagel’s position. However, in Tati, a Modern North-Western Iranian language, these clitics function as an A-past marker, direct object marker and possessor in possessive structure. As A-past markers, they appear in Wackernagel’s position. In other functions, they tend to move to verb adjacent positions, although they do not appear in post-verbal position, but appear pre-verbally. This feature shows that rightward drift has happened in Iranian languages, moving the clitics toward the right of sentence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • pronominal clitics
  • Wackernagel position
  • rightward drift
  • Tati
  • Iranian languages

مراجع

 کتابنامه
راسخ‌مهند، محمد (1384) «نشانه مطابقه مفعولی در زبان فارسی»، مجموعه مقالات نخستین همایش انجمنزبانشناسی ایران، به کوشش دکتر مصطفی عاصی، 285-275.
راسخ‌مهند، محمد (1386الف) «توصیف افعال مرکب پی‌بستی در زبان فارسی و شیوه نمایش آنها در فرهنگها»،  فرهنگ نویسی، ویژه‌نامهنامه فرهنگستان، س1، ش 1 253-236.
راسخ‌مهند، محمد (1386ب) «پی‌بست‌های ضمیری در زبان فارسی»، مجله پژوهش علوم انسانی، ویژه نامه زبان و ادب (2)، دانشگاه بوعلی‌سینا، ش11 و 12 ، 39-9.
شقاقی، ویدا (1376) «واژه بست چیست؟»، مجموعه مقالات سومین همایش زبانشناسی، به کوشش محمد دبیرمقدم و یحیی مدرسی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی.
مفیدی، روح اله (1386) «تحول نظام واژه‌بستی در فارسی میانه و نو»، دستور، ویژه نامه نامه فرهنگستان، ش 3،  152- 133
 
Anderson, S. (2005) Aspects of the Theory of Clitics. Oxford: Oxford University Press.
Boyce, M. (1975) A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian. Leiden: Brill.
Brunner, C.J. (1977) A syntax of Western Middle Iranian. New York, Caravan Books.
Borer, H. (ed.) (1986) The Syntax of Pronominal Clitics. Syntax & Semantics Vol. 9.Orlando: Academic Press.
Comrie, B. (ed.) (1987) The Major Languages of South Asia, the Middle East and Africa. London: Routledge.
Haig, G. (2008) Alignmant Change in Iranian Languages: A Construction Grammar approach. Berlin & New York: Moutn de Gruyter.
Kent, R.G. (1953) Old Persian, Grammar, Texts, Lexicon. New Haven: American Oriental Society.
Stilo, D. L. (1981) “The Tati language group in the sociolinguistic context of Northwestern Iran and Transcaucasia,” Iranian Studies, Volume XIV: 137-187, Boston: Society for Iranian Studies.
Stilo, D. (2008) “Two sets of mobile verbal person agreement markers in the Northern Talyshi language”. In: Simin Karimi, Vida Samiian and Donald Stilo (eds.), Aspects of Iranian Linguistics. Pp:363-390.
Vincent, N. (2001) “LFG as a model of syntactic change”. In Time Over Matter. Diachronic Perspectives on Morphosyntax, (ed.) MiriamButt and Tracy Holloway King,                   1–42.Stanford: CSLI.
Wackernagel, J. (1892) “Über ein Gesetz der Indo-Germanischen Wortstellung", Indogermanische Forschungen 1: 333 - 436.
Yar-Shater, E. (1969) A Grammar of Southern Tati Dialects. The Hague, Paris: Mouton.
Zwicky, A.M. (1977) On Clitics. Bloomington: Indiana University Linguistics Club.
Zwicky, A.M. (1985) “Clitics and particles”, Language, Vol.61, No.2, Pp: 283-305.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار