شناسنامه علمی شماره
دوره 10، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1397
چکیده
پاییز و زمستان 1397
بیشتر
پاییز و زمستان 1397
مقاله پژوهشی
ساخت واژه
شهلا شریفی؛ نرجس بانو صبوری
چکیده
با توجه به تنوعات زبانی موجود در گویشهای خراسان در این مقاله به بررسی کارکرد ضمایر واژهبستی در شماری از گویشهای فارسی خراسانهای رضوی و جنوبی پرداخته میشود. ضمایر واژهبستی از گذشتههای دور، یعنی از دوره باستان تاکنون در زبان فارسی بهکار میرفتهاند، اما گذر زمان کارکردها و بسامد این ضمایر را هم در زبان فارسی ...
بیشتر
با توجه به تنوعات زبانی موجود در گویشهای خراسان در این مقاله به بررسی کارکرد ضمایر واژهبستی در شماری از گویشهای فارسی خراسانهای رضوی و جنوبی پرداخته میشود. ضمایر واژهبستی از گذشتههای دور، یعنی از دوره باستان تاکنون در زبان فارسی بهکار میرفتهاند، اما گذر زمان کارکردها و بسامد این ضمایر را هم در زبان فارسی و هم در گویشهای ایرانی دستخوش تغییراتی کرده است. از آنجا که تغییرات زبانی گویشها لزوما تابع تغییرات درونزبانی و برونزبانی زبان معیار نیست، بررسی این تغییرات میتواند نکات بسیاری را در خصوص روال و شرایط ایجاد آنها روشن سازد. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده است. بخشی از دادههای این پژوهش برگرفته از پایاننامهها و مقالات، و نیز بخشی از طریق پرسش از گویشوران این گویشها بهدست آمده است. نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که در برخی گویشهای فارسی خراسان (همانند رقهای و طبسی) کارکرد ضمایر واژهبستی هم متنوعتر و هم فراوانتر از فارسی معیار است و این در حالی است که در برخی گویشها (همچون تایبادی و خوافی) این ضمایر اصلاً به کار نمیروند و در برخی دیگر (همانند سدهای) بسیار کمکاربرد بوده و یا (همانند کاخکی) کاربردشان بسیار متفاوت از فارسی معیار است. بررسی دادهها همچنین نشان از آن دارد که در شماری از گویشهای خراسان (همانند رقهای، طبسی، کاخکی و سدهای) متغیرهایی همچون جانداری و معرفگی در چگونگی ظهور برخی واژهبستها تاثیرگذارند.
مقاله پژوهشی
رضوان متولیان؛ امیرحسن منجمی؛ ابراهیم قدس اللهی
چکیده
پیکره‌های موازی همواره از غنی‌ترین منابع در مباحث پردازش زبان طبیعی محسوب می‌شوند. این نوع پیکره‌ها شامل متون ترجمه‌شدۀ دو یا چند زبان هستند که در سطوح مختلف کلمه، عبارت و یا جمله هم‌ترازشده‌اند. علیرغم کاربرد فراوان این نوع پیکره‌ها در مطالعات مختلف از جمله پژوهشهای زبانی، ترجمة ماشینی آماری و سامانه‌های خودکار بازیابی ...
بیشتر
پیکره‌های موازی همواره از غنی‌ترین منابع در مباحث پردازش زبان طبیعی محسوب می‌شوند. این نوع پیکره‌ها شامل متون ترجمه‌شدۀ دو یا چند زبان هستند که در سطوح مختلف کلمه، عبارت و یا جمله هم‌ترازشده‌اند. علیرغم کاربرد فراوان این نوع پیکره‌ها در مطالعات مختلف از جمله پژوهشهای زبانی، ترجمة ماشینی آماری و سامانه‌های خودکار بازیابی اطلاعات میان زبانی، متأسفانه همواره پژوهشگران با کمبود پیکره‌های موازی مواجه بوده‌اند. در این راستا، در پژوهش حاضر سعی شده است به‌منظور تولید پیکره موازی با بهره‌گیری از اطلاعات نحوی، روشی خودکار برای استخراج جملات هم‌ترازانگلیسی/فارسی از متون مقایسه‌ای ارائه شود. در این روش، با ساخت بردار ویژگی با بهره‌گیری از اطلاعات نحوی جملات، یک مدل هم‌ترازی آموزش داده میشود. دقت مدل هم‌ترازی،در بهترین حالت، به شکل عملیاتی روی دادههای آزمون (208 عدد جفت جمله) 77% و روی دادههای آموزشی (830 عدد جفت جمله) 7/97 % محاسبه شد. از آنجایی که حجم دادههای طلایی بسیار کوچک بود روش n-fold cross validation در مورد تمام الگوریتم‌های آموزش مورد استفاده قرار گرفت. به‌منظور افزایش دقت، از یک الگوریتم جست‌وجوی شباهت لغوی جملات نیز استفاده شد که دقت را روی دادههای آزمون از 77% به 18/85% افزایش داد. پژوهش حاضر، با به‌کارگیری مدل هم‌ترازی به‌دست‌آمده، به تولید ابزار هم‌ترازی دانشگاه اصفهان منجر شد، که میتواند به‌منظور خودکفایی در تولید پیکره‌های موازی مورداستفاده محققین حوزه پردازش زبان فارسی قرار گیرد.
مقاله پژوهشی
تحلیل کلام
مریم السادات غیاثیان؛ مینا وندحسینی
چکیده
در پژوهش حاضر، تلاش شده است با استفاده از رویکرد تحلیل‌گفتمان چندوجهیت (چی‌اونگ، 2004) تصویرهای دیداری در بنرها و بیلبوردهایی توصیف و تحلیل شوند که دغدغۀ اصلی آنها کاهش دو بحران زیست‌محیطیِ کمبود آب و آلودگی هوای تهران است که در طی سال‌های 1394- 1393 در سطح کلان‌شهر تهران، نصب و در آرشیوِ سایت سازمان زیباسازی شهرداری تهران در تاریخ فوق ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، تلاش شده است با استفاده از رویکرد تحلیل‌گفتمان چندوجهیت (چی‌اونگ، 2004) تصویرهای دیداری در بنرها و بیلبوردهایی توصیف و تحلیل شوند که دغدغۀ اصلی آنها کاهش دو بحران زیست‌محیطیِ کمبود آب و آلودگی هوای تهران است که در طی سال‌های 1394- 1393 در سطح کلان‌شهر تهران، نصب و در آرشیوِ سایت سازمان زیباسازی شهرداری تهران در تاریخ فوق نگهداری شده‌اند. همۀ نمونه‌های یافت‌شده توصیف و تحلیل شده‌اند؛ اما به دلیل محدودیت، تنها شش نمونه به‌طور تصادفی، انتخاب و در پژوهش حاضر به تفصیل ارائه شده‌اند و برای نمونه‌های دیگر صرفاً گزارش تحلیل ارائه شده است. در پژوهش حاضر این سؤال مطرح است که تصویرهای دیداری در بنرها و بیلبوردها چگونه با به‌کارگیری تحلیل‌گفتمان چندوجهیت به کاهش بحران کمبود آب و آلودگی هوا در کلان‌شهر تهران کمک می‌کنند. برای پاسخگویی به سؤال مذکور، از رویکرد چی‌اونگ (2004) بهره گرفته شده و فرض بر این است چنانچه مغایرتی بین عناصرِ تصویرهای دیداریِ شهرداری تهران و عناصر تشکیل‌دهندۀ ساخت‌عام مشاهده نشود، تصویرهای دیداری مدنظر شرایط لازم را خواهند داشت تا بینندگان/ خوانندگان آن را به‌طور کامل درک کنند؛ اما چنانچه مغایرتی مشاهده شود، فقط درصورت رفع مغایرت به‌طور کامل بینندگان/ خوانندگان آن را درک می‌کنند. این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و به‌طورکلی، یافتههای آن در راستای یافتههای چی‌اونگ (2004) است؛ اما گاهی مشاهده شده است با رویکرد چی‌اونگ مغایرت دارند. از پژوهش حاضر، نتیجه‌گیری میشود چنانچه تغییراتی در برخی عناصرِ مغایر صورت گیرد، بینندگان/ خوانندگان، آگهی‌ها را در راستای اهداف آگهی‌دهندگان، رمزگشایی خواهند کرد. در آن صورت، آگهی‌دهندگان به هدف خود دست خواهند یافت که همانا کاهش بحران‌های زیست‌محیطی است. درخور ذکر است در این پژوهش، بررسی کاهش بحران کمبود آب یا آلودگی محیط زیست از منظر شهروندان تهرانی مدنظر نیست.
مقاله پژوهشی
تحلیل کلام
مسعود دهقان؛ بهمن حیدری
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، بررسی و تحلیلِ ویژگیهای گفتاری پیامِ ویدئوی ضبط شدۀِ پیش از عملیاتِ تروریستی 1396 تهران بر اساس رویکردِ زبانشناسی حقوقی است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخی برای این پرسش اساسی است که آیا گویندۀ پیام در پنهان نگاهداشتن هویت و ملیت عاملان تروریستی موفقتر عمل کرده یا زبانشناسی حقوقی در کشفِ تشخیص ...
بیشتر
هدف از انجام این پژوهش، بررسی و تحلیلِ ویژگیهای گفتاری پیامِ ویدئوی ضبط شدۀِ پیش از عملیاتِ تروریستی 1396 تهران بر اساس رویکردِ زبانشناسی حقوقی است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخی برای این پرسش اساسی است که آیا گویندۀ پیام در پنهان نگاهداشتن هویت و ملیت عاملان تروریستی موفقتر عمل کرده یا زبانشناسی حقوقی در کشفِ تشخیص هویتِ عاملان این حادثۀ تروریستی موفقتر بوده است؟ این علم بینارشتهای با تحلیل آوایی صامت /ɡ/ و بسامدِ همخوان‌های /w/ و /v/ و فقدان همخوان‌های //ɫ و /r/ در برخی از گویشهای زبانِ کردی توانسته است در کمک به مباحث امنیتی گام بردارد. نتایج نشان میدهد که گویندۀ پیام از الگوهای زبانی نظام‌های مختلف گونه‌های زبان‌کردی بهره برده است و از وحدت رویۀ ثابتی پیروی نکرده است. وی کوشیده است با بهره‌گیری از فرایندهای واجی؛ از قبیل، تغییر واکه، حذف، تضعیف و تقویت در نظامِ واجی و ساخت فعل در نظام نحوی زبانِ کردی، هویتِ اصلی عاملان تروریستی را مخفی نگاه دارد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که گویندۀ پیام اگرچه فردی ایرانی است، اما در کل پیامِ ویدئویی خود سعی در پنهانکردن هویت خود داشته و نوع تلفظ خود را به گونهای تغییر داده است که نمی‌تواند متعلق به کردیِ کرمانشاهی، کردیِ خراسانی و کردیِ موکریانی باشد و به گونهای دیگر از زبان کردی، اگرچه ایرانی، تعلق دارد که میتواند موضوع پژوهشهای آتی باشد.
مقاله پژوهشی
کاربردشناسی زبان
Ahmad Izadi
چکیده
تعارف از مهمترین مولفههای هویت فرهنگی ایرانیان و عنصر اصلی ادب آیینی فارسی است و نقش مهمی را در ارتباطات ایرانیان و ارتباطات بین فرهنگی میان ایرانیان و غیرایرانیان ایفا میکند (نک: عموزاده زاده و توانگر، 2005). پژوهش پیشرو از دیدگاه کاربردشناسی زبان مقولۀ وجهه را به عنوان "پیوندوجدایی رابطهای"(اراندیل، 2010) در عرف ...
بیشتر
تعارف از مهمترین مولفههای هویت فرهنگی ایرانیان و عنصر اصلی ادب آیینی فارسی است و نقش مهمی را در ارتباطات ایرانیان و ارتباطات بین فرهنگی میان ایرانیان و غیرایرانیان ایفا میکند (نک: عموزاده زاده و توانگر، 2005). پژوهش پیشرو از دیدگاه کاربردشناسی زبان مقولۀ وجهه را به عنوان "پیوندوجدایی رابطهای"(اراندیل، 2010) در عرف تعارف مورد کاوش قرار میدهد. به‌طور مشخص، این مقاله با تحلیل تعاملات برگرفته از مکالمات روزمره و سازمانی نشان میدهد که چگونه پیوندوجدایی رابطهای از طریق دستاورد متعاملانهی تعارف حاصل میگردد. مکالمات روزمره و دانشگاهی ضبطشده دادههای این تحقیق را تشکیل میدهند. نتایج نشان میدهند که با استفاده از رویکرد جدید وجهه به‌عنوان پدیدهای رابطهای و تعاملی میتوان همزمان مقداری پیوندوجدایی رابطهای را در هر تعامل تعارف متصور شد.
مقاله پژوهشی
ساخت واژه
ذلیخا عظیم دخت؛ عادل رفیعی؛ حدائق رضائی
چکیده
پژوهش حاضر در چارچوب صرف ساختی به بررسی تنوعات معنایی واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «یاب» در زبان فارسی پرداخته است. به‌این‌منظور، واژه‌های مدنظر از پیکره‌های درزمانی و همزمانی زبان فارسی گردآوری شدند. این واژه‌ها در مقوله‌های معنایی ویژگی شخص/ شئ عامل، ابزار و شخص عامل جای می‌گیرند و به دو مقولۀ عمدۀ واژگانی صفت و اسم ...
بیشتر
پژوهش حاضر در چارچوب صرف ساختی به بررسی تنوعات معنایی واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «یاب» در زبان فارسی پرداخته است. به‌این‌منظور، واژه‌های مدنظر از پیکره‌های درزمانی و همزمانی زبان فارسی گردآوری شدند. این واژه‌ها در مقوله‌های معنایی ویژگی شخص/ شئ عامل، ابزار و شخص عامل جای می‌گیرند و به دو مقولۀ عمدۀ واژگانی صفت و اسم تعلق دارند. بررسی درزمانی واژه‌های استخراج‌شده نشان داد فرضیۀ سنتی بسط مفهوم عامل به ابزار در زبان فارسی پاسخ‌گو نیست، بلکه در شکل‌گیری دو مفهوم عامل و ابزار واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «یاب» از مفهوم ویژگی شخص / شئ عامل در زبان فارسی فرایند حذف موصوف دخیل است. در رخداد چنین فرایندی ترجمه قرضی واژه‌ها از زبان انگلیسی در زبان فارسی تأثیرگذار بوده است. نتایج این بررسی حاکی از آن است معنای آغازین ساخت را باید «ویژگی متمایزکننده هستاری مرتبط با مفهوم یافتن و جزء اول» دانست که به‌عنوان انتزاعی‌ترین همبستگی صورت و معنای ناظر بر عملکرد واژه‌های مرکب ساخت [x-ستاک حال «یاب»] در زبان فارسی است. براساس دادههای گردآوری‌شدۀ پژوهش حاضر، این ساخت بیشترین تعداد واژه‌های استخراج‌شده را به خود اختصاص داده است. به‌نظر می‌رسد حذف موصوف «شخص» منجربه شکل‌گیری طرح‌واره‌ای با معنی «شخص انجام‌دهندۀ عمل یافتن در ارتباط با مفهوم جزء اول» شده است. نظیر چنین طرح‌واره‌ای با حذف موصوف «دستگاه / نرم‌افزار» در شکل‌گیری طرح‌وارۀ ابزار با معنی «شئ انجام‌دهندۀ عمل یافتن در ارتباط با مفهوم جزء اول» بهکار رفته است.
